Sayıştay’ın “Bulgu 17”si İzmir’de belediye şirketleri düzenini ifşa etti: Yeni şirketler yönetim kurulu kararıyla kuruldu, kamu kaynağı riske atıldı

Çok enteresan bir dosyayı sizlerle paylaşıyorum,

Umarım burada geçen detayları İzmir büyükşehir belediyesi ele alır,

Almazsa sonuçlarına katlanırlar düşüncesindeyim!

Sayıştay 2023 Raporu, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin çoğunluk hissesine sahip olduğu İZDOĞA A.Ş. üzerinden kurulan/ortak olunan şirketlerde meclis kararı ve Cumhurbaşkanı izni olmaksızın ilerleyen işlemleri tek tek kayıt altına aldı. Rapora göre İZDOĞA, yönetim kurulu kararlarıyla yeni şirketlere girdi; bazı girişimler zararla sonuçlandı, şirket borca batıklık eşiğine geldi, yük ise Büyükşehir bütçesine yıkıldı.

Hukuki Çerçeve Açık: Meclis + Cumhurbaşkanı İzni Şart

Sayıştay; 5393 ve 5216 sayılı yasalar ile 4046 sayılı Kanun’un 26. maddesini birlikte değerlendirerek, belediyelerin ve çoğunluk hissesine sahip oldukları şirketlerin yeni şirket kurma/sermayeye katılma işlemlerinde:

Büyükşehir Belediye Meclisi’nin kararı,
Cumhurbaşkanı izni
gerektiğini vurguluyor. Rapora göre İZDOĞA’nın son yıllardaki hamlelerinde bu şartlar yerine getirilmediği ortada!

Kronoloji: Yönetim Kurulu Kararlarıyla Kurulan/Girilen Şirketler

09.04.2021 – Karar no: 6 → İzmavi Çevre Yönetimi ve Denizcilik A.Ş. (sermaye 16 milyon TL, İZDOĞA payı %22)
02.12.2021 – Karar no: 25 → “İZDOĞA – … Adi Ortaklığı” kurulumu ve başkanın tek imza ile yetkilendirilmesi
30.05.2022 – Karar no: 28 → İzhabitat Bitkisel Üretim A.Ş. (sermaye 1 milyon TL, İZDOĞA payı %49)
14.06.2022 – Karar no: 31 → İzmir Arıtma Teknolojileri A.Ş. (sermaye 1 milyon TL, İZENERJİ–İZDOĞA %50–%50)

Sayıştay, bu adımlar atılırken Belediye Meclisi kararının ve gerekli izinlerin bulunmadığını tespit ediyor.

“Fizibilite Yok, Zarar Var”: Projeler Neden Duvara Tosladı?

İZDOĞA – … Adi Ortaklığı: “Biyoreaktör ile Organik Gübre Tesisi” projesinin ÇED süreci, İZSU’nun (Gördes isale hattı riski) olumsuz görüşü üzerine Bakanlıkça iptal edildi.
- 2022 net zarar: 1.419.697,77 TL
- 2023 net zarar: 2.340.947,06 TL
- Toplam zarar: 3.760.644,83 TL → İZDOĞA payı %55 olduğu için 2.068.354,66 TL kamu kaynağı heba oldu.
- Fesihte bile yönetim kurulu yerine başkanın imzası öne çıktı.
İzmir Arıtma Teknolojileri A.Ş.: 31.12.2023 itibarıyla toplam 947.314,83 TL zarar. 1 milyon TL sermayenin %95’i erimiş, TTK 376 kapsamı (sermaye kaybı/borca batıklık) gündemde.

İZDOĞA’NIN FİNANSAL FOTOĞRAFI: Kırmızı Alarm

31.12.2023 (enflasyon düzeltmesi öncesi): Toplam zarar 198.864.244,33 TL; özkaynaklar –70.148.141,17 TL.
Enflasyon düzeltilmiş tabloda: Özkaynaklar –33.527.692,18 TL; sermaye (61.250.000 TL) fiilen yok.
27.12.2023 – Karar no: 60: Sermaye 356.815.251 TL’ye çıkarılmak istendi (295,5 milyon TL’si ayni/nakdi artış). 26.02.2024 itibarıyla tescil yok.

Sayıştay yorumu: Meclis kararı ve izin olmadan şirket üstüne şirket kuran İZDOĞA’nın zararları belediye kaynaklarıyla telafi ediliyor; bu durum kamu yararı ilkesine aykırı.

Yönetimde Sarsıntı: Koltuklar Boşaldı

Rapora göre 2023’te 11 olan yönetim kurulu, 2024 Mayıs’ta 9 üyeye düştü; 6 üye görevden ayrıldı. Sayıştay, TTK 369 uyarınca “tedbirli yönetici özeni”nin yerine getirilmediği kanaatinde.

Belediye Cevabı Ne Diyor, Sayıştay Ne Diyor?

İdare, “İZDOĞA özel hukuk tüzel kişisi; 4046 ve 5216’ya göre değerlendirilemez” savunması yaptı; bir Danıştay 8. Daire (2008/4976 E., 2010/1108 K.) kararına atıf vermiş.
Sayıştay ise net: Bu savunmanın hukuki dayanağı yok. Belediyenin hâkim ortak olduğu şirketler kamu kaynağı kullanır; meclis kararı + Cumhurbaşkanı izni olmadan yeni şirket/sermaye iştiraki doğru yaklaşım değildir.

Kamuoyunun Yanıt Beklediği Sorular

Meclis onayı ve Cumhurbaşkanı izni olmadan neden yeni şirket kuruldu/ortak olundu?
Fizibilite yapılmadan başlatılan projelerin zararı kimden tahsil edilecek?
TTK 376 kapsamındaki sermaye kaybında hangi iyileştirici adımlar atıldı?
Yönetim kurulu sorumluluğu (TTK 369) için hukuki süreç başlatılacak mı?
Sermaye artışıyla belediye bütçesinden karşılanan yük için hesap verebilirlik nasıl sağlanacak?