Bostanlı Pazar Yerinde cumartesi günü açılması düşünülen yasa dışı pazar hakkında bilinmesi gereken gerçekler.
Bir yerde pazar kurulması, işletilmesi, taşınması, kapatılması, yönetim ve denetimi ile birlikte pazar yerlerine ilişkin diğer hususlar, 2010 tarihli ve 5957 sayılı “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun” ve bu kanun maddelerine dayanılarak hazırlanan “Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik” hükümlerine tâbidir.
Mülkiyetinin belediyeye ait olmadığı, sadece amacı doğrultusunda kullanılması için tahsis edilen bir alanın ticari pazar organizasyonu ile malikmiş gibi üçüncü kişilere kiraya verilmesi hukuken mümkün değildir.
Uymak zorunda olduğu tek yasa yukarıda zikredilen 5957 sayılı Kanun ve ilgili uygulama yönetmeliğidir. Bu kanunu görmezden gelerek 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 2886 sayılı İhale Kanunu’na sığınmak geçersizdir.
5957 sayılı Kanun’un adından da anlaşılacağı üzere, sebze ve meyve dışında “diğer mallar” ifadesiyle ticareti yapılacak her türlü malın cinsi de bu kanunla düzenlenmiştir. Tekstil ya da hediyelik eşya satılacak diye bu organizasyon pazar olmaktan çıkmaz. “Yeterli arz ve talep derinliği bulunan” denilerek yüzlerce, belki binlerce pazarcının arz ettiği ve on binlerce alıcının talep gösterdiği pazar yerindeki bir ticari organizasyon hukuken “pazar” olarak tanımlanmıştır.
Sizin, bu kanunla tanımlanan terime karşılık “biz buraya tekstil günleri, fuar, panayır, hediyelik eşya toplantısı vb.” gibi hukuki karşılığı olmayan adlar takmanız durumu değiştirmez.
Bakın uymak zorunda olduğunuz kanun ne diyor:
- Madde (8): Pazar yerleri belediyeler veya yüzde elliden fazlasına sahip oldukları iştiraklerince işletilir ve bu yetki devredilemez.
- Madde (1): Gerçek veya tüzel kişiler tarafından pazar yeri kurulamaz.
- Madde (2): Pazar yerinin kurulmasına, 7. maddede belirtilen komisyon raporu göz önünde bulundurularak belediye meclisince karar verilir.
Kurulacak bir pazarda pazarcılardan yalnızca tahsis ücreti alınır. Yönetmelik Madde (4) tahsis sahiplerinden bu maddede belirtilenler dışında herhangi bir ad altında ücret tahsil edilemeyeceğini açıkça düzenler.
Velev ki bu kanunu çiğneyip başka bir yolla “sınırlı ayni hak” tesis ederek kiralamaya çalıştınız diyelim, o da mümkün değildir.
Burayla ilgili mülkiyet Hazine’ye aitse (ki öyle ise) hiçbir surette üçüncü kişilere kiraya verme yetkiniz yoktur. Hazine taşınmazlarının kiraya verilmesi, Maliye Bakanlığı’nın yetkisindedir; uygulamada yetki Valiliklere (Defterdarlık) devredilmiştir (327 sıra sayılı Milli Emlak Genel Tebliği).
Kısacası, burası hazine mülkiyetinde olduğundan dolayı üçüncü kişilere kiraya verilmesi hukuken mümkün değildir. Dolayısıyla özel bir şirketle imzaladığınız sözleşme metinleri geçersizdir.
Kiraya verilemeyen hazine taşınmazları şunlardır:
a) Kamu hizmetine tahsisli olup tahsis amacı doğrultusunda kullanılan taşınmazlar,
b) 3621 sayılı Kıyı Kanunu kapsamında olup bu kanunda belirtilen amaçlar dışında kullanılmak üzere kiralanması talep edilen taşınmazlar,
c) 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 79. maddesi 2. fıkrası kapsamında belediyenin tasarrufuna bırakılan taşınmazlar.
İşte bunlar KİRAYA VERİLEMEZ.
Kanun daha ne desin? Her şey açık ve net. Israrla ve hukuksuzca bu konuyu 5957 sayılı kanundan çıkartarak 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 2886 sayılı İhale Kanunu’na taşımaya çalışıyorsunuz.
Peki orada durum ne? Velev ki mülk size ait olsaydı bile, bu şekilde kiraya veremezdiniz. Belediyeler sahip oldukları taşınmazlar üzerinde tasarrufta bulunurken bazı kurallara uymak zorundadırlar; sahip oldukları taşınmazları diledikleri şekilde ve diledikleri fiyatla devredemezler. Söz konusu taşınmazlar kamusal bir sorumlulukla ve kamu hukukunun belirlediği usullere göre kullanılırlar. Bu şekilde devredilebilmesi için 2886 sayılı Kanun’a göre meclis kararı ile ihale yapmak zorunludur.
Ayrıca iddia ettiğiniz “sınırlı ayni hak” kiralama işini kanunun gereğine göre tescil etme zorunluluğu vardır; aksi hâlde hukuken geçersizdir.
Tüm bunların dışında, iddiaları soruşturma konusu yapacak kadar ağır birçok eylem varken; ayrıca sözleşmelere dayanarak fahiş fiyatlarla “tezgâh parası” adı altında pazarcılardan (kanunen alınması mümkün olmayan) paralar toplayan özel şirketler olduğu iddia edilmektedir. Bu, büyük bir mali suç teşkil eder; saadet zinciri benzeri yapılar oluşturabilir, yeni bir “Titan” vakasına benzer riskler taşıyabilir.
Şimdi bu organizasyon iptal edildiğinde eninde sonunda edilecektir— bu parayı veren insanlar dolandırılmış olmayacak mı? Şirketler ortadan kaybolduğunda ellerinde Karşıyaka Belediyesi ve Kent A.Ş. imzalı sözleşmelerle size güvenerek gelmiş insanlar ne yapacak?
İşin bu boyutu artık savcıların, mali şubenin, MASAK’ın, mülkiye müfettişlerinin ve Sayıştay’ın uhdesindedir.
Bir de hakkı yenen pazarcılar var; belki de meselenin en insani yönü budur. Şimdi Cumartesi tatili olduğundan yoğunluğun o güne kaydırılması, Çarşamba günü tezgâh açan pazarcıların ekmeğini çalmak anlamına gelmeyecek mi? O insanların beş yüz bin TL verecek parası yoksa ne yapacaklar?
Nereden baksanız hukuksuzluk.
Nereden baksanız adaletsizlik.
Nereden baksanız suç.
Nereden baksanız liyakatsizlik.
Birazdan bu konuyu Behice Hanıma sorular diye kaleme alacağım.
