İzmir Büyükşehir’in 954,6 milyon TL’lik çöp transfer ihalesinde ‘saat ücreti’ tartışması
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin “2025–2026 çöp transferi ve döküm sahası iş makineleri kiralama” ihalesine verilen resmî yanıtta, boş dönüşlerin de ‘çalışma’ kabul edilip ücretlendirileceği açıkça ifade edildi. İdare ayrıca, tonaj–kilometre yerine saat esasını, “mevsimsel belirsizlikler” ve daire yönetmeliği gerekçesiyle seçtiğini bildirdi.
Cevaptan öne çıkanlar
- İhale usulü: 4734/19’a göre açık ihale, EKAP üzerinden Çekici Cevap.
- Teklif verenler: 10 istekli; yalnız 2’sinin (İmza Yol Nakliyat ve Avrasya Atık) teklifi geçerli sayıldı.
- Sözleşme: Ekonomik açıdan en avantajlı teklif 954.660.000 TL (İmza Yol); ikinci teklif 1.225.961.150 TL (Avrasya Atık)
- Yaklaşık maliyet: 1.375.044.658,13 TL; “%30’dan fazla kırım” vurgusu yapıldı,
- Kapsam: 30 çekici + 30 semi treyler; 1 paletli ekskavatör, 1 beko loder, 1 çöp kompaktörü, 20 ton ve 14 tonluk su tankerleri; sürücülü/operatörlü kiralama
- Model: 16 ay; 2 vardiya (07:00–15:00 / 15:00–23:00) ve ihtiyaç halinde ek saatler; günlük 17–18 saat çalışmaya göre yaklaşık 250.000 saat hesabı.
- Kritik ifade: “Boş olarak transfer istasyonuna dönüşte yapılan çalışma çalışma olarak değerlendirilerek ödeme yapılır.” İdare, km bazlı yapılsa dahi boş dönüşlerin de ödenmesi gerektiğini savunuyor.
- Gerekçe: Mevsimsel çöp miktarı ve güzergâh değişkenliği; daire yönetmeliği gereği tonaj bazlı ihale yapılamadığı iddiası; Bakanlık ‘saatlik kiralama uygunluk’ görüşü ve Meclis kararı referansı.
Yanıta göre 10 istekliden 7’si geçici teminata ilişkin uygun sunum yapmadığı için, 1 iş ortaklığı ise “yeterlik bilgileri tablosu/belge beyanı” eksikliği nedeniyle elendi; sadece 2 teklif geçerli kaldı. Bu tablo, fiilî rekabetin sınırlanması ve ihalenin iki teklifli kalması yönünden dikkat çekici.
Öte yandan İdare, saat modelini Bakanlık uygunluk yazısı ve Meclis kararı ile temellendirirken, boş dönüşler dahil tüm zamanların ücrete tabi olacağını açıkça belirtiyor. Bu yaklaşım, verimlilik yerine zaman üzerinden ödeme anlamına geliyor; kamu yararı açısından aşırı ödeme riski doğurabilir.
KONUYU ÖZETLERSEK;
Atık nakliyesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Poz No: 10.110.1003 (motorlu araçla taşıma) formülü esas alındığında, ton–km tabanlı bedeller “saat” modeline kıyasla çok daha düşük bir toplam bedele işaret ediyor. Bu hesap, İdare’nin “boş dönüş de ödenir” yaklaşımıyla maliyetlerin şiştirilebileceğini gündeme getiriyor. (Bu bölüm, belediye yanıtına değil, kendi bağımsız hesaplamamıza dayalıdır.)
Bize göre bu cevaplar yeterli olmadığı için sorularımızı yeniden yönelttik. Bakalım bu kez nasıl cevaplayacaklar? Yine aynı şekilde cevaplanırsa bu kez inceleme isteyeceğiz.
Belediyenin resmî cevabı ışığında kamuoyunun aydınlatılması için aşağıdaki somut soruları yineliyoruz:
- Bakanlık görüşü ve Meclis kararı“Saatlik kiralama uygun” denilen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yazısının tarih–sayı bilgisi ve tam metni nedir? Bu yazı ton–km yöntemini açıkça hariç mi tutuyor? “30 adet çekici ve semi treyler ile saatlik kiralama” ifadesine dayanak gösterilen Meclis kararının tarih–sayı bilgisi ve tam metni paylaşılacak mı?
- 250.000 saat hesabı ve kapasite planı 16 ayda günlük 17–18 saat çalışma varsayımı, hangi fiilî veri setine (günlük atık tonajı, tur sayıları, güzergâh/maks. mesafe, bekleme süreleri) dayanıyor?Araç başına hedef tur/saat ve performans kriterleri (SLA) nedir?
- Boş dönüşlerin ücretlendirilmesi “Boş dönüş de çalışmadır” yaklaşımı hangi performans ve cezai şartlarla dengeleniyor? Uzun bekleme/arıza/atıl kalma süreleri nasıl ayrıştırılıyor ve ceza kesintisi nasıl uygulanıyor?
- Ton–km yönteminin dışlanması “Daire yönetmeliği gereği tonaj üzerinden ihale yapılması mümkün değildir” ifadesinin dayanak maddesi nedir? Yönetmelik ton–km modelini yasaklıyor mu, yoksa idarenin tercihi midir?
- Rekabet ve teminat 10 istekliden 8’inin elendiği bir kurguda idare, rekabetin fiilen azalması riskini nasıl yönetti? Geçici teminat/tablolarla ilgili “toplu eksiklik” görülmüşse, düzeltici işlem/ek süre gibi rekabeti artırıcı yöntemler neden uygulanmadı?
- Yaklaşık maliyet ve kırım Yaklaşık maliyet 1.375.044.658,13 TL; ihale bedeli 954.660.000 TL. %30’u aşan kırımda işin sürdürülebilirliği nasıl garanti edildi? Süreç içinde iş artışı/eksilişi veya sonradan revizyon yapma ihtimali var mı?
- Sözleşme, teknik/idarî şartnameler, Bakanlık uygunluk yazıları ve Meclis kararının tam metinlerini açık erişime koyacak mısınız?
Yukarıdaki sorularımızı Bilgi Edinm Kapsamında süresinde cevaplanmasını talep ediyorum.
Nivent Kurtuluş
Belediye, resmî cevapta boş dönüşe de ödeme yapılacağını, saat modelini ve 250.000 saat varsayımını açıkça savunuyor. Bu yaklaşım, kamu yararı ve rekabet ilkeleri bakımından ciddi tartışmaları beraberinde getiriyor.
Gelen yanıtları aynen yayımlayacağız; yeni belgelere dayalı her açıklamayı da aynı hassasiyetle aktarmaya hazırız.
